
رمان دیلماج
“گاوخونی” رمان کوتاهی از نویسنده معاصر ایرانی، جعفر مدرس صادقی است. این داستان که در آذر ۱۳۶۰ (حدود یک سال پس از آغاز جنگ ایران و عراق) نوشته شده و سال ۱۳۶۲ در ایران به وسیله نشر نو و در سالهای بعد توسط نشر مرکز به چاپ رسیدهاست، مشهورترین کتاب نویسنده بوده و به عنوان یک رمان کوتاه و معاصر فارسی چاپهای متعددی داشتهاست.
این رمان به ۲۴ بخش سه تا چهار صفحهای تقسیم شده است و نگارشی روان و ساده دارد. در گاوخونی شیوهٔ بیان، آمیزهای از سنتهای کهن و نو است و به قول دیک دیویس یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر ایران به شمار آورد. دیک دیویس بر این باور است که این داستان را بهتر از هر چیزی میتوان با این جملهٔ معروف باشو، شاعر ژاپنی، معرفی کرد: «پا جای پای شاعران گذشته نگذار؛ در پی آن باش که آنها در پی آن بودهاند».
این کتاب را میتوان یک کتاب اجتماعی دانست که به بسیاری از سنتهای اجتماعی خرده میگیرد. یکی از جستارهایی که بخش درخوری از این کتاب به آن پرداخته شدهاست زندگی زناشویی و داستان ازدواج است که داستان نسبتاً مشترک ازدواج و چشمداشتهای پیش از آن و نتیجهها و پیامدها و دستاوردهای آن را به شیوهٔ بسیار هنرمندانهای به تصویر کشیدهاست.
راوی داستان پسر جوانی است که از اصفهان (زادگاه و محل خانه پدری) به تهران آمده و با دو دوست (هر دو پسر) در خانهای زندگی میکنند. راوی خاطرات به هم پیچیده و معمولاً تلخ از دوران کودکی و نوجوانی دارد که عشق نافرجام و مرگ پدر و مادرش از آن جمله است. راوی داستان معمولاً در حال تعریف خوابهای خود برای مخاطب است، خوابهایی که در آنها گذشته راوی به تدریج آشکار و جزییات مرموز و روانی راوی بیان میشود. خوابهای راوی بیشتر شامل خاطرات پدر است، پدری که هر روز صبح زود بیرون میرفت و در زاینده رود شنا میکرد و یک بار خواب میبیند که روزی آنقدر به پایین دست رودخانه رفت که در باتلاق گاوخونی غرق شد و مرد. (هر چند که پدرش در مغازه خود و پشت میز کارش فوت کرده بود) راوی بعد از مرگ پدر به اصفهان برگشته و با معشوقه کودکی (دختر عمهاش) ازدواج میکند، اما وضعیت روانی اصفهان، خاطرات دیوانه کننده کودکی و شرایط نابسامان روانی در راوی که منجر به تصمیم سریع او برای ازدواج شده بود در ادامه منجر به نابسامانی زندگی و جدایی سریع از همسرش میشود. پدر مرده تا انتهای داستان حضور دارد و سرانجام به صورتی سیال بین واقعیت و خیال (تا جایی که در اواخر داستان در خواب نیز خوابهایش را مینویسد و این جاست که داستان شکل پیچیدهای مییابد) در خواب میبیند یا منجر به غرق شدن و مرگ راوی در وسط خیابان لالهزار تهران میشود.
اقتباس سینمایی:
بهروز افخمی گارگردان سینمای ایران با فیلمنامهای که خودش از روی رمان «گاوخونی» نوشته، در سال ۱۳۸۱، گاوخونی (فیلم) را ساخته است. این فیلم در سال ۱۳۸۳ در بخش «دو هفته با کارگردانان» جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد.