ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب
جايزه نوبل ادبیات
جايزه نوبل ادبیات
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمی‌دان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند، پایه‌گذاری شد.
جایزهٔ نوبل ادبیات یکی از پنج جایزهٔ نوبل است. جایزهٔ نوبل افزون بر ادبیات در زمینه‌های فیزیک، شیمی، اقتصاد، صلح و فیزیولوژی یا پزشکی اهدا می‌شود. این جایزه توسط بنیاد نوبل اداره می‌شود و آن را یک کمیتهٔ متشکل از پنج عضو منتخب آکادمی علوم سلطنتی سوئد به برندگان اعطا می‌کند. هر جایزه شامل یک مدال، یک دیپلم افتخار و جایزهٔ نقدی است که مبلغ آن در هر سال متفاوت است. این جایزه هر سال به نویسنده‌ای داده می‌شود که به گفتهٔ آلفرد نوبلT برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد. منظور از «اثر» معمولاً مجموعه کارهای نویسنده است، اگرچه گاهی در متن همراه جایزه از اثر مشخصی نام برده شده‌است. بر اساس وصیت‌نامهٔ آلفرد نوبل، جایزه هر سال باید به کسی اعطا شود که «در حوزهٔ ادبیات، برجسته‌ترین مجموعه آثار را در جهتی آرمانی» خلق کرده باشد. آکادمی سوئد برنده را انتخاب و در اوایل اکتبر هر سال آن را اعلام می‌کند. مدال نوبل ادبیات رل مجسمه‌ساز سوئدی اریک لیندبرگ طراحی کرد که مرد جوانی را زیر درخت غار نشان می‌دهد که به یک آهنگ از ماس، الههٔ شعر و موسیقی، مسحورانه گوش می‌دهد و می‌نویسد. زیگموند فروید عصب‌شناس اتریشی، پس از ۱۲ بار کاندید شدن برای نوبل پزشکی و عدم دریافت آن، در سال ۱۹۳۶ توسط رومن رولان برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۱۵ کاندید دریافت نوبل ادبیات شد.
هر جایزه شامل یک مدال، یک دیپلم افتخار و جایزهٔ نقدی است که مبلغ آن در هر سال متفاوت است.
عدم اهدای نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸
آکادمی سوئد، برگزارکنندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات، در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که پس از ۷۵ سال اعطای این جایزه، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمی‌کند. به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از گاردین، آکادمی سوئد که به‌خاطر ارتباطش با مردی که متهم به حملهٔ جنسی به زنان شده، گرفتارِ یک رسوایی بزرگ شده، اعلام کرد سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید. در رسوایی یادشده، موضوع بر سرِ مردی به نام ژان-کلود آرنو است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود. روزنامهٔ داگنس نوهتر چند ماه پیشتر گزارش داده بود که آرنو طی سال‌های اخیر، ۱۸ زن را که عضو آکادمی یا همسر و دختر اعضای آکادمی سوئد بوده‌اند، مورد آزار یا سوءاستفادهٔ جنسی قرار داده‌است. کارل-هنریک هِلدین، رئیس هیئت مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت: «این بحران در آکادمی سوئد تأثیرهایی منفی بر روی جایزهٔ نوبل داشته‌است. تصمیم آن‌ها تأکید بیشتری بر جدیت موقعیت می‌گذارد و باعث می‌شود اعتبار جایزهٔ نوبل در طولانی‌مدت حفاظت شود. هیچ‌یک از این مسائل بر اهدای جوایز دیگرِ نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهد گذاشت.» البته جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.
نگاهی اجمالی به برندگان نوبل ادبیات
از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۱۹ این جایزه به ۱۱۶ نفر اهدا شده است. در سال ۱۹۵۸ بوریس پاسترناک ابتدا جایزه را پذیرفت اما سپس تحت فشار کشور خود (اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی) آن را رد کرد. ژان پل سارتر نیز در سال ۱۹۶۴ از قبول جایزه نوبل خودداری کرد؛ زیرا تا آن زمان هیچ‌یک از افتخارات رسمی را نپذیرفته بود. تاکنون ۱۴ زن موفق به کسب جایزه نوبل ادبیات شده‌اند که به جز در زمینهٔ صلح، از سایر زمینه‌های جایزهٔ نوبل بیشتر بوده‌است. سلما لاگرلوف (برنده جایزه در سال ۱۹۰۹) اولین زنی بود که موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. این جایزه در سال‌های (۱۹۰۴، ۱۹۱۷، ۱۹۶۶، ۱۹۷۴) تنها به دو نفر اهدا شده‌است. در سال‌های (۱۹۱۴، ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰–۱۹۴۳ و ۲۰۱۸) این جایزه به هیچ‌کس اهدا نشد. طبق اساسنامه‌ی بنیاد نوبل، هرگاه هیچ‌یک از آثار نامزد شده ویژگی‌های لازم را نداشتند، مبلغ جایزه باید برای سال آیندهٔ آن بماند. اگر در سال بعد نیز نتوانستند اثری شایسته را بیابند، مبلغ جایزه به بودجه‌ی محدود بنیاد نوبل اضافه می‌شود. در طول جنگ‌های جهانی اول و دوم کمترین جایزه نوبل اهدا شد. جوانترین برندهٔ جایزه نوبل ادبیات رودیارد کیپلینگ (سال ۱۹۰۷) است که در هنگام دریافت جایزه ۴۲ سال داشت. مسن ترین دریافت‌کنندهٔ این جایزه نیز دوریس لسینگ (سال ۲۰۰۷) است که هنگام دریافت جایزه ۸۸ سال داشت. تنها کسی که پس از مرگش موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌است اریک آکسل کارلفلدت است. طبق اساسنامهٔ بنیاد نوبل هیچ‌کس نمی‌تواند جایزه نوبل را پس از مرگش دریافت کند؛ اما کارلفلدت پس از اعلام خبر برنده شدنش درگذشت. شش نفر از هفت برندهٔ سوئدی جایزهٔ نوبل ادبیات، سابقه عضویت در آکادمی سلطنتی سوئد را داشتند.
فرانسه با ۱۶ جایزهٔ نوبل ادبیات بیشترین سهم را در نوبل ادبیات دارد. ایالات متحده آمریکا با ۱۲ و بریتانیا با ۱۱ جایزه بعد از فرانسه بیشترین برنده را داشته‌اند. ۳۰ برنده نوبل ادبیات دارای آثاری به زبان انگلیسی هستند. رابیندرانات تاگور، ساموئل بکت و جوزف برودسکی علاوه بر زبان انگلیسی به ترتیب آثارشان را به زبان بنگالی، فرانسوی و روسی منتشر می‌کردند. آثار منثور با ۷۶ جایزه بیشترین سهم را در میان ژانرها دارند. پس از نثر، شعر با ۳۳ جایزه، نمایشنامه با ۱۴ جایزه، و فلسفه و تاریخ‌نویسی هر کدام با ۳ جایزه قرار دارند. در حالی که بیشتر مردم فکر می‌کردند وینستون چرچیل برای نوبل صلح کاندید می‌شود، او برنده جایزه نوبل ادبیات شد. او بیست و یک بار برای نوبل ادبیات و دو بار برای نوبل صلح کاندید شد بود. هفت برنده نوبل ادبیات توسط برندگان پیشین این جایزه کاندید شده بودند. ورنر فون هایدنشتام برنده نوبل در سال ۱۹۱۶ با کاندید کردن سه برنده، کارل اشپیتلر در سال ۱۹۱۷ و ۱۹۱۹، آنری برگسون در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۲۱، فرانس امیل سیلانپا در سال ۱۹۳۴ رکورد دار است. هر چند آنری برگسون در سال ۱۹۲۷ و فرانس امیل سیلانپا در سال ۱۹۳۹ (سال‌هایی که توسط هایدنشتام کاندید نشده بودند) موفق به گرفتن جایزه شدند. ابوالقاسم اعتصام‌زاده در سال ۱۹۴۴ از ایران نامزد دریافت نوبل ادبیات شد، اما موفق به دریافت آن نشد.
