جیمز آگوستین آلویسیوس جویس، نویسنده ایرلندی
ژانرهای ادبی
ژانرهای ادبی
ژانر کتاب در ساده‌ترین حالت، قالبی را مشخص می‌کند که کتاب در آن قرار می‌گیرد. هر رمان در دسته‌ای مشخص با ویژگی‌هایی ملموس طبقه بندی می‌شود. در طول تاریخ چیدمان قفسه‌ی کتابخانه‌ها بر اساس همین قالب‌ها بوده و در کتابخانه‌های بزرگ به زیرژانرها هم توجه می‌شود. خواننده‌ی پیگیر رمان به راحتی می‌تواند این طبقه بندی را درباره‌ی کتاب‌هایی که خوانده است انجام دهد و احتمالا برایش سخت نباشد ژانر مورد علاقه‌ی خود را انتخاب کند. در این مطلب به طور خلاصه به معرفی انواع ژانرهای مختلف و نمونه‌هایی از هر کدام می‌پردازیم تا با آگاهی کامل‌تری به دسته بندی کتاب‌ها توجه کنیم و شاید هم مطلع شویم نویسنده‌ی محبوب‌مان در کدام قالب پررنگ‌تر عمل کرده است. محبوب‌ترین نویسندگان، نویسنده‌های ژانر هستند و خوانندگان عموما به این دسته بندی‌ها اهمیت می‌دهند.
ژانر عاشقانه
این گونه ادبی به روایت یک رابطه‌ی عاشقانه می‌پردازد و ریشه‌ای بسیار کهن دارد. این‌طور که از آمارها دریافت می‌شود این سبک محبوب‌ترین ژانر کتاب است و خوانندگان بسیار دارد. شخصیت‌ها در این ژانر بسیار طراحی ساده‌ای دارند و عمق در رابطه‌ی عاشقانه‌شان مد نظر نویسنده است. پایان‌بندی نیز در این ژانر گاهی خوش و گاهی شرح فراق است. گونه‌ی عاشقانه در شعر ایرانی نیز ارج فراوان دارد و قصاید داستانیِ عاشقانه در شعر فارسی بسیار بسیار شیرین روایت شده‌اند.
رمان های عاشقانه شاید از نظر فروش کتاب محبوب ترین ژانر باشند.
ژانر عاشقانه زیر مجموعه‌هایی مانند عاشقانه‌های کلاسیک، عاشقانه‌های تاریخی، عاشقانه‌های معاصر و غیره نیز دارد.
نمونه‌هایی از کتاب‌های عاشقانه:
“چشمهایش” نوشته‌ی بزرگ علوی
“مستی عشق” نوشته‌ی آندره موروا
“غرور و تعصب” نوشته‌ی جین آستین
“آهنگ عشق” نوشته‌ی آندره ژید
“دفتر خاطرات” نوشته‌ی نیکلاس اسپارکس
“بلندی‌های بادگیر” نوشته‌ی امیلی برونته
این گونه ادبی به روایت یک رابطه‌ی عاشقانه می‌پردازد و ریشه‌ای بسیار کهن دارد. این‌طور که از آمارها دریافت می‌شود این سبک محبوب‌ترین ژانر کتاب است و خوانندگان بسیار دارد. شخصیت‌ها در این ژانر بسیار طراحی ساده‌ای دارند و عمق در رابطه‌ی عاشقانه‌شان مد نظر نویسنده است. پایان‌بندی نیز در این ژانر گاهی خوش و گاهی شرح فراق است. گونه‌ی عاشقانه در شعر ایرانی نیز ارج فراوان دارد و قصاید داستانیِ عاشقانه در شعر فارسی بسیار بسیار شیرین روایت شده‌اند.
رمان های عاشقانه شاید از نظر فروش کتاب محبوب ترین ژانر باشند.
ژانر عاشقانه زیر مجموعه‌هایی مانند عاشقانه‌های کلاسیک، عاشقانه‌های تاریخی، عاشقانه‌های معاصر و غیره نیز دارد.
نمونه‌هایی از کتاب‌های عاشقانه:
“چشمهایش” نوشته‌ی بزرگ علوی
“مستی عشق” نوشته‌ی آندره موروا
“غرور و تعصب” نوشته‌ی جین آستین
“آهنگ عشق” نوشته‌ی آندره ژید
“دفتر خاطرات” نوشته‌ی نیکلاس اسپارکس
“بلندی‌های بادگیر” نوشته‌ی امیلی برونته
ژانر علمی-تخیلی
یکی دیگر از ژانرهای کتاب که معمولاً با ژانر فانتزی اشتباه گرفته می‌شود ژانر علمی تخیلی است. کتاب‌های علمی تخیلی برخلاف آثار فانتزی بیشتر بر مبنای علم روز خلق می‌شوند. این یعنی اگرچه ممکن است کتاب‌های فانتزی هیچ‌گونه پایه علمی نداشته باشند و بیانگر تخیلات و ذهن نویسنده باشند، اما آثار علمی تخیلی غالباً بر اساس نتایج واقعی و علم روز نوشته می‌شوند.
داستان های علمی تخیلی شامل داستان هایی است که از مفاهیم علمی مانند فیزیک، نجوم، انسان شناسی، شیمی یا اخترفیزیک الهام گرفته شده است. تنظیمات معمولاً غیرسنتی هستند، مانند سیارات و ابعاد متناوب. مضامین رایجی که در سراسر داستان های علمی تخیلی یافت می شود شامل کاوش در فضا، گونه های آینده نگر و سفر در زمان است.
آثار ژول ورن مانند “بیست هزار فرسنگ زیر دریا” و “سفر به مرکز زمین” در زمره‌ی آثار علمی_تخیلی قرار دارند.
یکی دیگر از ژانرهای کتاب که معمولاً با ژانر فانتزی اشتباه گرفته می‌شود ژانر علمی تخیلی است. کتاب‌های علمی تخیلی برخلاف آثار فانتزی بیشتر بر مبنای علم روز خلق می‌شوند. این یعنی اگرچه ممکن است کتاب‌های فانتزی هیچ‌گونه پایه علمی نداشته باشند و بیانگر تخیلات و ذهن نویسنده باشند، اما آثار علمی تخیلی غالباً بر اساس نتایج واقعی و علم روز نوشته می‌شوند.
داستان های علمی تخیلی شامل داستان هایی است که از مفاهیم علمی مانند فیزیک، نجوم، انسان شناسی، شیمی یا اخترفیزیک الهام گرفته شده است. تنظیمات معمولاً غیرسنتی هستند، مانند سیارات و ابعاد متناوب. مضامین رایجی که در سراسر داستان های علمی تخیلی یافت می شود شامل کاوش در فضا، گونه های آینده نگر و سفر در زمان است.
آثار ژول ورن مانند “بیست هزار فرسنگ زیر دریا” و “سفر به مرکز زمین” در زمره‌ی آثار علمی_تخیلی قرار دارند.
ژانر وحشت
نویسندگان در ژانر وحشت می نویسند تا خوانندگان را شوکه کرده و بترسانند. ممکن است مضامینی را در ژانر وحشت ببینید که خوانندگان را می ترساند، مانند داستان هایی درباره خون آشام ها، ارواح و هیولاها. داستان‌های ترسناک اغلب شامل شخصیت‌ها، تنظیمات و طرح‌هایی هستند که تعلیق ایجاد می‌کنند و باعث ایجاد تنش برای خواننده می‌شوند.
این‌گونه آثار در ژانر وحشت معمولا مخاطب خود را در تمامی زوایای تاریک و ترسناک اتفاقات کتاب فرو برده و حجم وسیعی از ترس و دلهره را به خواننده انتقال می‌دهند. جالب است بدانید از ژانرهای بسیار پرطرفدار در دنیا همین ژانر وحشت است که سالانه تعداد متعددی اثر جدید هم در این ساختار به بازار عرضه می‌شود.
نویسندگان در ژانر وحشت می نویسند تا خوانندگان را شوکه کرده و بترسانند. ممکن است مضامینی را در ژانر وحشت ببینید که خوانندگان را می ترساند، مانند داستان هایی درباره خون آشام ها، ارواح و هیولاها. داستان‌های ترسناک اغلب شامل شخصیت‌ها، تنظیمات و طرح‌هایی هستند که تعلیق ایجاد می‌کنند و باعث ایجاد تنش برای خواننده می‌شوند.
این‌گونه آثار در ژانر وحشت معمولا مخاطب خود را در تمامی زوایای تاریک و ترسناک اتفاقات کتاب فرو برده و حجم وسیعی از ترس و دلهره را به خواننده انتقال می‌دهند. جالب است بدانید از ژانرهای بسیار پرطرفدار در دنیا همین ژانر وحشت است که سالانه تعداد متعددی اثر جدید هم در این ساختار به بازار عرضه می‌شود.
هدف ژانر وحشت این است که خوانندگان را شوکه کرده و بترساند. ممکن است مضامینی را در ژانر وحشت ببینید که خوانندگان را می ترساند، مانند داستان هایی درباره خون آشام ها، ارواح و هیولاها. داستان‌های ترسناک اغلب شامل شخصیت‌ها و ماجراهایی هستند که تعلیق و تنش برای خواننده ایجاد می‌کنند.
از شرلوک هلمز گرفته تا پوآرو و تمامی آثار آگاتا کریستی همگی در ژانر رازآلود، جنایی و یا کارآگاهی محسوب می‌شوند. کتاب‌های این ژانر معمولاً در حین خواندن مخاطب خود را وادار به این می‌کنند که آنها نیز در مورد سرنوشت شخصیت‌ها و یا پایان بندی داستان حدس‌هایی بزنند.
زانر تاریخی
این نوع داستان در گذشته اتفاق می افتد و طرحی را حول جزئیات دقیق زمانی که در آن اتفاق می افتد متمرکز می کند. داستان های تاریخی برای پیشبرد جزئیات و طرح داستانی کلیدی رمان یا داستان به تاریخ واقعی زندگی متکی است. نویسندگان معمولاً از داستان های تاریخی برای بازگویی یک رویداد تاریخی استفاده می کنند و در عین حال جزئیات جزئی مانند نام شخصیت ها یا تنظیمات رویداد را تغییر می دهند. این داستان اغلب شامل سنت ها و آداب و رسوم دوره های قبل است و می تواند شامل شخصیت ها و موقعیت های تاریخی واقعی باشد. داستان‌های تاریخی اغلب با دستمایه‌ای عاشقانه یا معمایی همراه می‌شوند.
ژانر فانتزی
ژانری که در آن خیال، جادو و آرمانشهرِ فراواقعی دیده می‌شود، ژانر فانتزی است. این ژانر کتاب با ژانرهای علمی-تخیلی و وحشت تفاوت دارد، اما نقاط مشترک بسیار زیاد در بین آنها موجب شده که هرسه را با عنوان «ادبیات گمانه‌زن» جای بدهند. طیف وسیعی از داستان که واقعیت، تاریخِ ثابت و مکان مشخص در آن دخیل نباشد، ادبیات گمان‌زن نام گرفته است. ادبیات فانتزی یکی از انواع این تقسیم‌بندی است.
کتاب‌های علمی تخیلی می‌توانند زمینه‌ای تاریخی داشته باشند، اما بیشتر آنها در آینده اتفاق می‌افتند و به پیامدهای پیشرفت فناوری و علمی می‌پردازند.
به عنوان دو نمونه از مهم‌ترین آثار فانتزی می‌توان به هری پاتر و ارباب حلقه ها اشاره کرد.
ژانری که در آن خیال، جادو و آرمانشهرِ فراواقعی دیده می‌شود، ژانر فانتزی است. این ژانر کتاب با ژانرهای علمی-تخیلی و وحشت تفاوت دارد، اما نقاط مشترک بسیار زیاد در بین آنها موجب شده که هرسه را با عنوان «ادبیات گمانه‌زن» جای بدهند. طیف وسیعی از داستان که واقعیت، تاریخِ ثابت و مکان مشخص در آن دخیل نباشد، ادبیات گمان‌زن نام گرفته است. ادبیات فانتزی یکی از انواع این تقسیم‌بندی است.
کتاب‌های علمی تخیلی می‌توانند زمینه‌ای تاریخی داشته باشند، اما بیشتر آنها در آینده اتفاق می‌افتند و به پیامدهای پیشرفت فناوری و علمی می‌پردازند.
به عنوان دو نمونه از مهم‌ترین آثار فانتزی می‌توان به هری پاتر و ارباب حلقه ها اشاره کرد.
ژانر معمایی
در این ژانر، داستان در خدمت ایجاد و حل کردن یک یا چند معماست. معماها در این سبک جُرم‌هایی هستند که اتفاق افتاده و زندگی افراد در گرو حل معماست. آثار معروف این ژانر داستانهایی هستند که یک کارآگاه یا پلیس در صدد حل معماهای یک قتل یا دزدی بزرگ هستند. در این ژانر گره‌ها و معماهای داستان برای مخاطب فاش نمی‌شود تا مخاطب نیز مثل شخصیت‌های خود داستان وادار به تفکر شود و همراه داستان پیش برود. این ژانر در سینما اقتباس‌های فراوانی را داشته است و خیلی از آثار بزرگ سینمایی داستانهایی معمایی داشته اند.
ژانر معمایی، که گاهی اوقات داستان پلیسی نیز نامیده می شود، گاه شامل یک پرونده پلیسی از ابتدا تا انتها می شود. به عنوان یک نویسنده، می‌توانید سرنخ‌هایی را در طول رمان به خوانندگان بدهید که به آرامی راه‌حل پرونده را آشکار می‌کنند. راز نویسی معمولاً با یک رویداد هیجان انگیز شروع می شود، مانند جنایتکاری که مرتکب جنایت می شود و خوانندگان را به خود جلب می کند.
در این ژانر، داستان در خدمت ایجاد و حل کردن یک یا چند معماست. معماها در این سبک جُرم‌هایی هستند که اتفاق افتاده و زندگی افراد در گرو حل معماست. آثار معروف این ژانر داستانهایی هستند که یک کارآگاه یا پلیس در صدد حل معماهای یک قتل یا دزدی بزرگ هستند. در این ژانر گره‌ها و معماهای داستان برای مخاطب فاش نمی‌شود تا مخاطب نیز مثل شخصیت‌های خود داستان وادار به تفکر شود و همراه داستان پیش برود. این ژانر در سینما اقتباس‌های فراوانی را داشته است و خیلی از آثار بزرگ سینمایی داستانهایی معمایی داشته اند.
ژانر معمایی، که گاهی اوقات داستان پلیسی نیز نامیده می شود، گاه شامل یک پرونده پلیسی از ابتدا تا انتها می شود. به عنوان یک نویسنده، می‌توانید سرنخ‌هایی را در طول رمان به خوانندگان بدهید که به آرامی راه‌حل پرونده را آشکار می‌کنند. راز نویسی معمولاً با یک رویداد هیجان انگیز شروع می شود، مانند جنایتکاری که مرتکب جنایت می شود و خوانندگان را به خود جلب می کند.
ژانر رئالیسم جادویی
اگر دوست دارید جادو را در زندگی واقعی تجربه کنید، کتاب هایی در ژانر رئالیسم جادویی انتخاب خوبی برای شما خواهند بود.
مهم‌ترین عنصری که ژانر فانتزی را از رئالیسم جادویی جدا می‌کند، همان چاشنی واقعیت است. در حالی که ممکن است در ژانر فانتزی همه چیز تخیلی و غیر واقعی باشد، در رئالیسم جادویی در عین حال که زندگی در یک فضای واقعی را تجربه می‌کنیم، شاهد اتفاقات عجیب و غیر معمول خواهیم بود.
در رمان های رئالیسم جادویی، شخصیت ها عناصر جادویی را عجیب و غریب نمی بینند. در عوض، در فضای رمان رایج در نظر گرفته می شوند. نویسندگان معمولاً از جادوی درون رمان استفاده می‌کنند تا به شخصیت‌هایشان کمک کنند تا یک سفر را کامل کنند، یک ضدقهرمان را شکست دهند یا کشف خود را تجربه کنند.
کافکا در کرانه اثر هاروکی موراکامی و صد سال تنهایی گابریل گارسیا مارکز در ابن ژانر نگاشته شده است.
ژانر تراژدی
تراژدی یک ژانر ادبی است که تلاش می‌کند احساس غم و اندوه را برای قهرمان داستان ایجاد کند. تراژدی شامل شخصیت هایی است که نوعی سختی و درد عاطفی را تجربه می کنند. تراژدی معمولا شامل لحظه‌ای از خودآگاهی برای قهرمان داستان می‌شود که آنها را به سفری عاطفی هدایت می‌کند.
ژانر کمدی
کمدی روایت یک اتفاق به شکلی شادی‌آور یا خنده‌دار، نقدِ شخصیتی یا اجتماعی با روکشی از طنز و شوخی، نمایش بلاهت و یا مواجهه با بحران در اثر بلاهت است. هرکدام از این سبک‌ها بارها هسته‌ی یک داستان شده و شاهکاری محبوب به وجود آورده‌اند. کمدی گونه‌های متفاوتی دارد. در کل این ژانر می‌تواند زیر مجموعه‌های زیادی، از جمله کمدی-تراژدی و کمدی-رمانتیک داشته باشد.
ژانر خودیاری
ژانر خود یاری طیفی از کتاب‌هایی را در بر می‌گیرد که شیوه‌ای از یک مسیر خوب را وارد زندگی انسان‌ها می کند. در این نوع کتاب‌ها تلاش بر این است که راهکارهایی موثر برای غلبه بر مشکلات بشر یافت شود. هدف دیگر ژانر خود یاری بهبود و التیام بخشیدن به زندگی انسان‌ها است.
بعد از مشاهده تاثیر شگرف این کتاب ها بر ارتقاء سطح زندگی بشر، کتاب های خودیاری از اواخر قرن بیستم به عنوان پدیده ای فرهنگی به موقعیتی پست مدرن رسیدند. می توان این کتاب ها را گروهی مطالعه کرد و در مورد مباحث آنها به بررسی و گفتگو پرداخت. این شیوه به تقویت تعاملات اجتماعی نیز کمک می کند.
بسیاری از افراد موفق اعتراف کردند که موفقیت های امروز خود را مدیون مطالعه کتاب های خودیاری هستند. می توان نتیجه گرفت که این کتاب ها مناسب کسانی اند که آماده‌ی تغییر هستند و تمایل به پیشرفت، حل مشکلات و چالش های زندگی خود را دارند.
فهرستی از مشهورترین کتاب‌های خودیاری:
هفت عادت مردمان موثر
قدرت عادت
آیین دوست یابی
هنر ظریف بیخیالی
موهبت کامل نبودن
چهار ميثاق
چه کسی پنیر مرا جابجا کرد
ای کاش وقتی ۲۰ ساله بودم می‌دانستم
قورباغه ات را قورت بده
ژانر خود یاری طیفی از کتاب‌هایی را در بر می‌گیرد که شیوه‌ای از یک مسیر خوب را وارد زندگی انسان‌ها می کند. در این نوع کتاب‌ها تلاش بر این است که راهکارهایی موثر برای غلبه بر مشکلات بشر یافت شود. هدف دیگر ژانر خود یاری بهبود و التیام بخشیدن به زندگی انسان‌ها است.
بعد از مشاهده تاثیر شگرف این کتاب ها بر ارتقاء سطح زندگی بشر، کتاب های خودیاری از اواخر قرن بیستم به عنوان پدیده ای فرهنگی به موقعیتی پست مدرن رسیدند. می توان این کتاب ها را گروهی مطالعه کرد و در مورد مباحث آنها به بررسی و گفتگو پرداخت. این شیوه به تقویت تعاملات اجتماعی نیز کمک می کند.
بسیاری از افراد موفق اعتراف کردند که موفقیت های امروز خود را مدیون مطالعه کتاب های خودیاری هستند. می توان نتیجه گرفت که این کتاب ها مناسب کسانی اند که آماده‌ی تغییر هستند و تمایل به پیشرفت، حل مشکلات و چالش های زندگی خود را دارند.
فهرستی از مشهورترین کتاب‌های خودیاری:
هفت عادت مردمان موثر
قدرت عادت
آیین دوست یابی
هنر ظریف بیخیالی
موهبت کامل نبودن
چهار ميثاق
چه کسی پنیر مرا جابجا کرد
ای کاش وقتی ۲۰ ساله بودم می‌دانستم
قورباغه ات را قورت بده
ژانر زندگی نامه
این کتاب‌های غیرداستانی داستان زندگی یک فرد را روایت می‌کنند. بیوگرافی‌ها توسط شخصی غیر از خود موضوع نوشته می‌شود و به عنوان یکی دیگر از محبوب ترین ژانر کتاب ادبی به شمار می‌رود. خود زندگی‌نامه‌ها همانطور که از اسمشان پیداست، توسط خود فرد نوشته شده‌اند. برای همین هم توصیف آنها از احساسی که در هنگام موفقیت یا شکست داشته‌اند، دقیق‌تر و حقیقی‌تر از یک زندگی‌نامه است.
از سوی دیگر، زندگی نامه‌ها یک راوی سوم شخص دارند. کسی که داستان را به خوبی و بدون هیچ جبهه گیری روایت می‌کند.
شاید همین هم نکته مثبت زندگی‌نامه‌ها در مقایسه با خودزندگی‌نامه‌ها باشد.
مطالعه سرگذشت افراد مهم چه از زبان خودشان و چه از زبان دیگری، می‌تواند حاوی درس‌ها و تجربیات ارزشمندی باشد.
برخی از زندگی‌نامه‌های معروف:
من ملاله هستم
میشل شدن
استیو جابز شدن
فرندز، دوستان و عاشقان
این کتاب‌های غیرداستانی داستان زندگی یک فرد را روایت می‌کنند. بیوگرافی‌ها توسط شخصی غیر از خود موضوع نوشته می‌شود و به عنوان یکی دیگر از محبوب ترین ژانر کتاب ادبی به شمار می‌رود. خود زندگی‌نامه‌ها همانطور که از اسمشان پیداست، توسط خود فرد نوشته شده‌اند. برای همین هم توصیف آنها از احساسی که در هنگام موفقیت یا شکست داشته‌اند، دقیق‌تر و حقیقی‌تر از یک زندگی‌نامه است.
از سوی دیگر، زندگی نامه‌ها یک راوی سوم شخص دارند. کسی که داستان را به خوبی و بدون هیچ جبهه گیری روایت می‌کند.
شاید همین هم نکته مثبت زندگی‌نامه‌ها در مقایسه با خودزندگی‌نامه‌ها باشد.
مطالعه سرگذشت افراد مهم چه از زبان خودشان و چه از زبان دیگری، می‌تواند حاوی درس‌ها و تجربیات ارزشمندی باشد.
برخی از زندگی‌نامه‌های معروف:
من ملاله هستم
میشل شدن
استیو جابز شدن
فرندز، دوستان و عاشقان
